Zoethout

De wat ouderen onder ons zullen met enige weemoed terugdenken aan zoethout (Glycyrrhiza glabra), de versnapering die voor enkele centen gekocht kon worden. Tegenwoordig is de zoetwarenindustrie gemakzuchtig overgestapt op suikerhoudende en suikervervangende (aspartaam) snoepjes en zijn natuurproducten uit het zicht verdwenen. Of toch niet?

Voor zoethout worden de wortels gebruikt van een kruidachtige vaste plant. In zijn thuislanden, zuidelijk Europa en delen van Azië, bereikt hij een hoogte van een meter. In bloei heeft zoethout tere paarsige tot fletse witte tot blauw neigende bloemen.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Glycyrrhiza, is weer eens een combinatiewoord uit het Grieks, waar glukos 'zoet' was en rhiza 'wortel' was. Samen betekent het dus zoete wortel. Het tweede deel, glabra, is afkomstig van het Latijnse woord glaber, dat 'glad' of 'kaal' betekent. Het probeert de wat open structuur van de plant te beschrijven.

De aparte smaak komt van een anetool met de onuitspreekbare naam trans-1-methoxy-4-(prop-1-enyl)benzene. Het is chemisch gezien een broertje van de smaakstoffen in anijs en venkel. De zoete smaak in zoethout is afkomstig van glycyrrhizine, een stof die tot 50 keer zoeter is dan suiker en dus als gezonde en natuurlijke suikervervanger toegepast kan worden. Natuurlijk doet men dit uit kostenoverwegingen steeds minder.

Van zoethout zijn ons vele geneeskrachtige eigenschappen overgeleverd. Zoethout is ontstekingsremmend, pijnstillend, verzachtend en helend bij problemen met het maagslijmvlies. Daardoor kan het bij een maagzweer (gastritis) probleemoplossende effecten hebben. Het zoete glycyrrhizine remt beschadigingen aan de lever en wordt in landen als Japan zelfs als officieel medicijn gebruikt bij de behandeling van chronische hepatitis (leverontsteking) en cirrose (omzetting van leverweefsel in littekenweefsel). Ook remt het de groei van verschillende virussen, inactiveert onomkeerbaar het herpes simplex virus (koortsblaasjes op de lip of genitale herpes). Overigens is de glycyrrhizine structureel verwant is aan corticosteroïden, die ook in hormoonzalfjes toegepast worden. In China wordt het als middeltje gebruikt om de ziekte van Addison te behandelen. Da's een probleem wanneer je bijnieren onvoldoende cortisol en aldosteron aan kan maken.

Maar bij al die positieve zaken hoort natuurlijk een keerzijde. In hoge doseringen kan zoethout wat vervelende bijwerkingen tot gevolg hebben. Genoemd kunnen worden hoge bloeddruk (hypertensie) , vasthouden van vocht (oedeem), hoofdpijn en kortademigheid. Ook is er kan op een aandoening die hypokaliemie genoemd wordt en dat zijn problemen die ontstaan als gevolg van een abnormaal tekort aan kalium in het bloed. De gevolgen daarvan zijn erg vervelend: spierzwakte, verlammingsverschijnselen, kramp, spierpijn, stoornis in de gevoelswaarneming (paresthesie), verminderde peesreflexen, verstopping, misselijkheid, overgeven, hartritmestoornissen, concentratiestoornissen.