Khat (of Qat)

Khat (Catha edulis) is een langzaam groeiende grote struik tot boom, die een meter of tien hoog kan worden. Hij heeft oorspronkelijk zijn wortels staan in de woestijnachtige bodems van Somalië, Ethiopië en Tanzania. Zelfs de oude Egyptenaren roemden de plant al omdat deze instaat zou zijn om de god in de mens te openbaren. Een prachtige manier om te zeggen dat de plant hallucinaties kan opwekken.

De verse bladeren van khat worden gekauwd door mannen, die afkomstig zijn uit landen waar khat inheems is. Met de moderne volksverhuizingen zijn er dus ook veel gebruikers onze kant opgekomen en dat betekent dat khat is meegereisd.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Catha, is een groot mysterie. Een interessante theorie is dat het woord khat een broertje is van 'koffie'. Het woord 'koffie' is afkomstig uit het Turkse woord kahveh. Dat is zelf weer geleend van het Arabische woord qahwa. In oude Arabische gedichten was het woord qahwa ook een ander woord voor wijn en dan in de zin van 'het laat de honger verdwijnen'. Later werd het woord kennelijk gebruikt voor alle voedingsmiddelen die een effect op lichaam en geest hebben. Het tweede deel, edulis, heeft een Latijnse oorsprong en betekent ‘eetbaar’. We herkennen hierin zelfs nu nog het hedendaagse Engelse woord edible.

Het gebruik of bezit van khat is in Nederland niet verboden, maar in heel veel andere landen wel. Wat wel in Nederland verboden is zijn de werkzame stoffen van khat. Het is weer zo'n typisch geval van polderdemocratie want niemand wil de werkzame stoffen los gebruiken en het kauwen op de bladeren en takjes van de khat is de traditionele manier om de effecten van de werkzame stoffen te ondervinden.

Khat heeft inderdaad een aantal werkzame stoffen. De belangrijkste daarvan is een alkaloïde met de naam cathinone. Dat stofje is niet erg stabiel en valt al snel uiteen in twee andere stofjes, cathine en norefedrine. Verse blaadjes moeten binnen 48 uur genuttigd worden omdat anders de cathinone is omgezet tot het mildere cathine. Dat betekent een heel gedoe omdat alles binnen die 48 uur vanuit Afrika naar Nederland moet worden vervoerd.

Cathinone en cathine hebben in de hersenen een effect op de receptors van de neurotransmitter serotonine. Die is verantwoordelijk voor het gevoel van geluk en euforie. De norefedrine kan zorgen voor hartritmesoornissen. Op de kortere termijn werkt khat stimulerend, onderdrukt honger en vermoeidheid, zorgt voor hyperactiviteit, praatzucht en opwinding. Het is eigenlijk hetzelfde effect als caffeïne heeft als je teveel sterke coffee gedronken hebt. Op de langere termijn verlies je de eetlust, beschadig je je lever, heb je meer kans op maagzweren en heb je veel minder zin in sex. Bovendien is het ontstaan van geestelijke problemen ook aan het gebruik van khat toegeschreven.

Het is hoog tijd om khat ook in Nederland te verbieden, zo lijkt mij.

[Update 10 januari 2012] Nou, dat duurde nog geen vier dagen voordat de regering daadkrachtig handelde op basis van mijn column en het stuk van het Trimbos Instituut. Khat wordt binnenkort opgenomen in lijst II van de Opiumwet en is daarmee gelijkgesteld aan softdrugs. Handel en bezit zijn daarna strafbaar.