Poppenogen

Van de poppenogen (Actaea pachypoda) hebben we al eens eerder een giftig familielid besproken, het christoffelkruid (Actaea spicata) en het zal dus niet verbazen dat ook in poppenogen wat giftige bestanddelen verstopt zitten. Poppenogen zijn inheems in oostelijke delen van Noord-Amerika, waar de soort zich ophoudt in bossen. Hij houdt het liefst van kleiige tot leemachtige ondergronden.

[Foto: Susan Elliott]

Poppenogen is een kruidachtige vaste plant, die opgroeit tot een hoogte van circa 50 centimeter. De getande bladeren zijn soms tot 40 centimeter lang en 30 centimeter breed. In het voorjaar bloeit poppenogen met witte bloemen in een dichte tros. Het meest opvallende kenmerk van poppenogen is echter diens witte bes, waarvan de grootte, vorm en het zwarte stigma (of litteken) perfect overeenkomen met poppenogen. Vandaar ook de Engelse benaming doll's eyes.Officieel heet de struik daar overigens white baneberry. Het oude Engelse woord bane kan vrij vertaald worden als 'dood en verderf'. Er bestaat overigens ook een red baneberry (Actaea rubra).

Tsja, en dan ontstaat er een probleem. Veel tuincentra noemen poppenogen gemakshalve maar christoffelkruid, het al genoemde broertje van deze soort. Dat is echter een heel andere plant en in ons land is de benaming 'poppenogen' dus nog niet ingeburgerd. Dat heb je soms met exoten.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Actaea, komt uit Griekenland waar het ooit de naam was voor de vlierbes en waar het christoffelkruid nogal op lijkt. In de Griekse mythologie was Actaeon een jager, die het geluk had om de godin Artemis naakt te zien baden in het bos. Zijn pech was weer dat ze hem ook zag en hij werd voor straf in een hengst veranderd. Actaeon betekent ook ‘kust’ in het Grieks en daarmee wordt tegelijkertijd de vindplaats van enkele soorten van dit geslacht in Griekenland beschreven. Het tweede deel, pachypoda, is een combinatiewoord uit het Grieks: pachys is 'dik' of 'gezwollen' en podion is 'voet' en het verklaart de dikke purperen steel van het fruit.

Poppenogen wordt – jawel, het is écht enkelvoud – overal op internet aangeprezen vanwege zijn aantrekkelijke bessen. Hij zou het uitstekend doen als tuinplant op een wat schaduwrijke plaats. Toch is het een bijzonder slecht idee om aan die suggestie gevolg te geven. Hoewel van de hele plant wordt gedacht dat hij giftig is voor mensen, zijn het die zo aantrekkelijke doch bittere bessen die dodelijk giftig zijn. De bessen bevatten namelijk gifstoffen die op het hart inwerken. Ze hebben een onmiddellijk verdovend effect op het weefsel van de hartspier. Opeten van een bes kan dus leiden tot een hartaanval met een fatale afloop.

Zou jij je kinderen durven blootstellen die 'grappig uitziende' besjes, die tegelijkertijd een roedel wolven in schaapskleren blijken te zijn?

Dat Indianen ooit een thee brouwden van de wortel van poppenogen om de pijn tijdens de bevalling en menstruatiepijn te verlichten is vervolgens nauwelijks meer een geruststellend punt te noemen.