Sneeuwklokje

Als echte voorjaarsbodes zijn het vaak de sneeuwklokjes (Galanthus nivalis), die als eerste durven bloeien. Hoe teer het plantje ook lijkt, ze doorstaan toch stoer de soms huiverend koude nachtvorst, die het land gedurende de eerste maanden van het jaar nog regelmatig kan teisteren. Het nadeel van die vroege bloei is natuurlijk dat er vaak nog geen bijen zijn, die voor de bestuiving kunnen zorgen. Mede daardoor vormt de plant nauwelijks zaad. Gelukkig ontstaan er wel eenvoudig af te scheuren bijbolletjes.
Sneeuwklokjes zijn oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Europa en zijn ooit als stinzenplanten ingevoerd. Het sneeuwklokje behoorde tot de eerste stinzenplanten en ze werden hier al vanaf de late Middeleeuwen gekweekt. Al snel ontsnapten de sneeuwklokjes uit die stinzentuinen en ze voelen zich hier in het Nederlandse klimaat zo thuis dat men ze tegenwoordig eigenlijk wel tot de inheemse flora kan rekenen.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Galanthus, is een combinatiewoord van het Oudgriekse woord gala (γάλα) ‘melk’ en anthos (ἄνθος) ‘bloem’. Samen verklaart het de kleur van de bloem. Het tweede deel, nivalis, komt van nix, het Latijnse woord voor ‘sneeuw’. Het grappige is dat de bloem wel wit lijkt, maar in feite kleurloos is. Als je een bloemblaadje fijn knijpt blijkt dat deze glashelder is. De oorzaak daarvan is dat de luchtbelletjes dan tussen de bladcellen weggeperst worden. Het is de lucht, die het invallende licht in alle richtingen weerkaatst, waardoor het bloemblaadje als wit wordt waargenomen.

Ondanks zijn onschuldige uiterlijk is de plant zelf behoorlijk giftig en je kunt hem daardoor eigenlijk wel als een soort wolf in schaapskleren beschouwen. De bol en de bladeren van deze planten bevatten irriterende phenanthridine-alkaloïden, waaronder lycorine en galantamine.

Vooral je slokdarm en maag- en darmstelsel moeten het ontgelden als je die irriterende alkaloïden binnen krijgt. Het gevolg is misselijkheid, overgeven en diarree. De plant is in het verleden nooit als medicijn gezien en werd daardoor ook niet toegepast bij het bestrijden van allerhande kwalen.

Als ik nog even terug mag komen op één van die zo gevaarlijke alkaloïden: de galantamine wordt tegenwoordig verwerkt tot een middel dat voorgeschreven kan worden bij de behandeling van milde tot matige vormen van de Ziekte van Alzheimer. Het middel is een zogenaamde cholinesterase-remmer. Het middel remt dus de werking van een enzym, de cholinesterase. Het geneest de ziekte niet, maar vertraagt wel de voorgang.

Het lijkt dat het sneeuwklokje een teer plantje is dat onze bescherming nodig heeft, maar eigenlijk is het andersom: wij krijgen nu soms bescherming van het sneeuwklokje.