Knikkend wildemanskruid

Het knikkend wildemanskruid (Pulsatilla pratensis) is is een klein zilvergrijs behaard plantje met violetkleurige bloemen. Van oorsprong is het een steppeplant, die in Nederland bij intensiever gebruik van de grond als eerste tot verdwijnen gedoemd was. Tot ongeveer 1970 kwam de plant in Nederland in het wild voor, maar tegenwoordig wordt hij slechts getemd in tuintjes als borderplant aangetroffen.

Van het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Pulsatilla, wordt vaak gemeld dat het van het Latijnse woord pulsus dat zoiets betekende als het ‘kloppen (van het bloed in je aderen)’ en waar we de woorden ‘pols’ en ‘pulseren’ nog in herkennen. Aan de andere kant zou het ook wel eens een verbastering van het Hebreeuwse woord paschal (‘passie’) kunnen zijn omdat het wildemanskruid in sommige talen een verband heeft met Pasen. Het tweede deel, pratensis, komt van het Latijnse woord pratum dat ‘grasland’ of ‘weide’ betekent en waar uiteindelijk ook het woord prairie van afgeleid is.

Het knikkend wildemanskruid is familie van de boterbloem en heeft zijn giftigheid ook te danken aan dezelfde gifstoffen als die van de boterbloem: proto-anemonine en het glycoside ranunculine. Het eerste is een vluchtige, geelgekleurde, scherp bittersmakende olie. Bij huidcontact met dit proto-anemonine ontstaan direct rode vlekken, blaarvorming en zweervorming. Opeten van alle delen van de verse plant levert als direct problemen op: intense pijn in de mond en slokdarm met dezelfde problemen als die bij huidcontact plus overmatige slijmvorming. Daarna volgen ernstige maag- en darmpijnen, bloederig braken (wat opnieuw de slokdarm en mondholte beschadigen zal), diarree en uiteindelijk zelfs verlammingsverschijnselen en de dood. Door zijn scherpe bittere smaak treden serieuze vergiftigingen maar heel zelden op.

In de tijd dat heelmeesters nog hun toevlucht moesten zoeken tot experimentele behandelingen tegen soms dodelijke kwalen werd het knikkend wildemanskruid ingezet tegen problemen als slapeloosheid, hoofdpijnen, steenpuisten, menstruatiepijnen en astma. Maar gelukkig zijn voor die aandoeningen tegenwoordig veel werkzamere en veel veiliger medicijnen voor beschikbaar en je zou wel gek zijn om het knikkend wildemanskruid nog als medicijn in te zetten. Toch?

En toch wordt datzelfde giftige wildemanskruid nog vrolijk voor diezelfde bovenstaande kwalen ingezet in de homeopathie. Dat gebeurt echter in een zodanige verdunning dat je net zo goed een glas water kunt drinken dan een duur middeltje van je homeopaat die een cursusje heeft gevolgd. Gelukkig, zo staat dan steeds geruststellend in de bijsluiter, zijn er geen omstandigheden bekend waarbij het gebruik van het middel moet worden ontraden en zijn er van dat middel geen bijwerkingen bekend. Geen wonder natuurlijk want het is natuurlijk echt niet werkzaam in een dergelijke grote verdunning.