Pagina's

Sporkehout

Sporkehout (frangula alnus) is een lage tot middelhoge heester met felgeel gekleurd hout en een donkere paarsbruine bast. Opvallend is ook het kleurverschil tussen vruchten van verschillende rijpingsgraden aan dezelfde tak: lichtgroen, helderrood en gitzwart. Sporkehout houdt ervan om veelvuldig gehakt te worden want uit de afgehakte stammen groeien snel en overvloedig nieuwe takken. Sporkehout is mede daarom ook een verbastering van ‘sprokkelhout’.
Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Frangula, komt uit het Latijn waar frango ‘breken’ betekende en het verwoordt het gemakkelijk afbreken van de takken. Het tweede deel, alnus, is ook al afkomstig uit het Latijn. Alnus is verwant met het Engelse alder dat ‘els' en elzenboom’ betekent. Het blad van het sporkehout lijkt erg op dat van de elzenboom en daarom wordt hij in sommige delen van Europa ook wel foutief black alder of zwarte els genoemd. Maar zo eenvoudig komt u niet van me af want het Latijnse woord alnus heeft met alanza een verwant woord in het uitgestorven Hittitisch (het spijkerschrift). Die twee woorden betekenen allebei ‘sterk’ en dan ziet men weer een verband met het Hebreeuwse woord allon waarmee een eik wordt benoemd.

Het sporkehout bevat onder andere hartritme verstorende glycocides franguline A, B en C, en diarree veroorzakende emodine in alle delen van de plant, maar speciaal in het fruit. Dat maakt ‘m direct gevaarlijk voor kinderen, die tijdens het spelen de kans lopen om de besjes spelenderwijs op te eten. De schors bevat verder anthraquinonen, die inwerken op de dikke darm waardoor na 8 tot 12 uur een ‘aandrang’ zal ontstaan om naar het toilet te gaan. Die aandrang is precies goed bij een dosis die ook precies goed is. Als er teveel wordt ingenomen laten de gevolgen zich raden. Iemand zou een dergelijk medicijn links moeten laten liggen als hij al hartproblemen heeft want die hartritmeverstorende glycocides werken écht niet mee.

De symptomen van vergiftiging met het sporkehout zijn diarree, krampen, lichte koorts, misselijkheid, overgeven en dood.

Voor dieren geldt in principe ook dat het sporkehout giftig is, maar de verhalen gaan dat geiten probleemloos van de plant kunnen eten. Maar ikzelf zou geiten niet zo snel op een dieet van bladeren van het sporkehout zetten, want het is niet verstandig om onbewezen verhalen te geloven. Voor dieren die vergiftigd zijn met het sporkehout bestaat zelfs een naam voor dat ziektebeeld: limberleg dat zoiets betekent als ‘lenig been’. Daarmee worden de symptomen bedoeld die ontstaan door de vergiftiging, namelijk gebrek aan coördinatie en ataxie (verstoring van het evenwicht en bewegingscoördinatie).