Boerenwormkruid

Tegenwoordig weet je nooit zeker meer wat er achter een naam schuil gaat. In deze tijd van snelheid en internet worden namen slechts verzonnen om hun klank. Wie weet wat voor een producten er achter namen als Cendant, Ziggo of Calibra schuil kunnen gaan. Een naam is vluchtig en betekenisloos geworden. Vroeger was alles veel simpeler. Met een naam als boerenwormkruid (Tanacetum vulgare) wist je precies wat waarvoor een plant gebruikt kon worden. Het was een kruid dat boeren gebruikten als ze last hadden van wormen.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Tanacetum, is afkomstig uit het Latijn en betekent ‘wormhout’ en dus werd de plant zelfs door de Romeinen al voor ontworming gebruikt. In het Engelse woord voor boerenwormkruid, tansy, hoor je die Latijnse invloed zelfs nu nog. Maar we kunnen nog verder terug in de geschiedenis en dan ontdekken we dat de Romeinen het woord uit het Oudgrieks hebben geleend: athanasia (ta verwisselde onderweg wel eens vaker met at) betekende ‘ontsterfelijkheid’ [a (α) is ‘niet’ of 'zonder' en thánatos (θάνατος) is ‘dood’]. Die naam heeft hij te danken aan het feit dat hij zich maar moeilijk uit je tuin laat verwijderen. Het tweede deel, vulgare, betekent net als het Nederlandse woord ‘vulgair’ simpelweg ‘gewoon’.

De hele sterk geurende plant is behoorlijk giftig als gevolg van de aanwezigheid van thujon. Dat is een alkaloïde die opgelost zit in een essentiële olie en hersen- en levercellen aantast. Zonder die belangrijke organen worden het al snel lastig om probleemloos in leven te blijven. Verdere symptomen bij inname zijn een snelle en zwakke pols, maagontsteking, stuiptrekkingen en abortus. Kleine hoeveelheden zijn misschien niet direct dodelijk, maar het gif heeft de neiging zich in je lichaam op te hopen.

Toch gebruikte men het vroeger voor een scala aan problemen. De bekendste is dan om worminfecties te bestrijden door het boerenwormkruid als bittere thee of in koekjes te nuttigen. Verder werden migraine, zenuwzwakte en reumatiek met het kruid behandeld. Vreemd genoeg werd het ook als tonicum gebruikt als je wat problemen had om zwanger te worden. Boerenwormkruidthee werd in de lente aan kinderen gegeven als een soort spring cleaning voor het lichaam.

Ooit werd het bittere boerenwormkruid in (voornamelijke katholieke) gezinnen gebruikt om pudding en gebakken eieren mee te kruiden. Oude gebruiken vertellen dat de zaden verwerkt werden in koekjes die bij de begrafenis werden uitgedeeld. Daar komen we dus de combinatie van dood en onsterfelijkheid dus weer tegen.

Maar pas op: er zijn meldingen dat zelfs het met blote handen uit je tuin verwijderen van boerenwormkruid al ziektebeelden kan opwekken, wat betekent dat het gif zelfs door je huid kan heendringen.