Muizenoor

Muizenoor (Hieracium pilosella) is een vaak zeer laag blijvend grijsachtig groen plantje. Het plantje vormt vrij lange uitlopers en de bladloze stengel mondt uit in één heldergeel bloempje. Muizenoor komt voor in vrijwel heel Europa met extra areaal in het Marokkaanse Atlasgebergte en zuidwestelijk Azië. In de Verenigde Staten is het als exoot ingeburgerd en daar zijn ze er niet zo blij mee. Daar staat hij op de zwarte lijst en wordt hij actief bestreden.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Hieracium, heeft een Griekse oorsprong. De Griekse geneesheer en botanicus Dioscorides (ca. 40 – 90 nC) noemde de plant irakion en dat is een oudere variant van Heraklion, de hoofdstad van Kreta. De Romeinse geleerde Plinius (23 – 79 nC) snapte dat kennelijk niet en dacht dat het woord afkomstig moest zijn van akos wat 'havik' betekent. Hij claimde dat haviken het plantje aten om op die manier hun superscherpe ogen te kunnen krijgen. Die misvatting zorgde er wel voor dat het geslacht in Nederland havikskruid wordt genoemd. Het tweede deel, pilosella, is een vrouwelijk verkleinwoord van pilosus wat 'haar' betekent. Muizenoor heeft een heel fijn behaarde stengel.

Muizenoor bevat umbelliferone, een stofje dat chemisch gezien gelijk is aan coumarine wat in veel planten voorkomt. Van umbelliferone is bekend dat het een duidelijke antibacteriële werking heeft. Op internet circuleren berichten dat het een effectief middel zou kunnen zijn tegen brucellose, een bacteriële infectie bij zoogdieren. Hoewel de mens ook een zoogdier is wordt dezelfde infectie bij ons vreemd genoeg weer Maltakoorts genoemd. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat het effect van umbelliferone of coumarine maar heel beperkt is. De plant wordt ingezet in de plantengeneeskunde als urineopwekker. Men noemt het in die branche zeer geschikt voor diarree en bloedverlies. Dat laatste lijkt echter een behoorlijk onverantwoorde claim.

Zowel umbelliferone als coumarine werden vroeger veel als smaakstof gebruikt, maar dat bleek op de langere termijn niet zo'n goed idee te zijn omdat er bij grotere hoeveelheden behoorlijk negatieve gevolgen optraden. Deze stofjes bleken namelijk een krachtige bloedverdunnende werking te hebben. Dat kan op termijn dus interne bloedingen veroorzaken en tot lever- en nierschade leiden. Mede daardoor heeft men het in de reguliere geneeskunde getemd tot een effectief werkend bloedverdunnend middel met de naam warfarine.

Dat planten dit soort stofjes aanmaken is handig omdat ze een eetlustremmend effect hebben op grazers. Die voelen zich sneller vol en zullen minder van die planten gaan eten. Toch zal het ook wel een beetje te maken hebben met het feit dat ze bitter smaken.