Alsem

De alsem (Artemisia absinthium) geeft de alcoholische drank absint zijn karakteristieke bittere smaak. In 1909 werd die groene likeur verboden omdat onze gezagsdragers meenden dat de drank giftig was. De beroemde schilder Vincent van Gogh (1853-1890) zou, onder invloed van de absint, zo in de war zijn geraakt dat hij zich van het leven probeerde te beroven. Ondertussen kun je absint weer gewoon in de winkel kopen. Dat is toch wel vreemd?

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Artemisia, heeft zijn naam te danken aan de Griekse godin Artemis, de godin van de jacht en beschermer van het bos en kinderen. Het tweede deel, absinthium, komt van het Oudgriekse woord apsínthion (ἀψίνθιον), dat zoiets als ‘niet lekker’ betekent en dat natuurlijk verwijst dan naar de bittere smaak van de plant.

In het Engels heet de plant wormwood en nu zou je denken dat die naam ‘hout tegen wormen’ zou betekenen, maar dat is weer niet het geval. De oorsprong van het woord is wat duister, maar men vermoedt dat het komt uit het Germaanse wer (man) en mod (moed) en het beschrijft dan het gevolg van het opdrinken. Bovendien is wormwood als woord een broertje van vermouth, ook al een alcoholische drank.

Maar is absint nu wel of niet giftig? Het antwoord is, zoals zo vaak, ja en nee. Het giftige bestanddeel van de absint is een monoterpeen met de naam thujone. In grotere hoeveelheden levert dat vergeetachtigheid, rusteloosheid, delirium, stuiprekkingen, verlammingen, nierschade, hersensschade en de dood op.

Vroeger dacht men dat absint, naast hallucinaties, ook nog doofheid en blindheid kon veroorzaken, maar het hoge gehalte aan het giftige kopersulfaat (om de drank groen te kleuren) en het hoge alcoholgehalte (vaak meer dan 50%) zorgden waarschijnlijk voor veel meer schade dan de alsem zelf. Ondertussen is het thujonegehalte wettelijk beperkt en mag de drank weer gewoon verkocht worden.

Maar toch heeft alsem een lange geschiedenis achter de rug als succesvolle medicinale plant. Het werd gebruikt als middel tegen maag- en darmproblemen en als ontsmettend middel. Het is krampverminderend, ‘windenverdrijvend’ en wormverdrijvend. Als thee werd het ingezet bij zwangere vrouwen om beter de pijn van weeën te kunnen doorstaan. Ook werd het tussen het beddengoed gelegd om vlooien en motten te verjagen. En vroeger werd het gebruikt als bittere smaakmaker in bier en het was daarmee een voorloper van de hop.

Tot slot gebruikte Harry Potter de alsem als ingrediënt in de Drank van de Levende Dood, een krachtig slaapelixer. Maar dat laatste gebruik is wetenschappelijk nog onbewezen. Hoewel? De conclusie 'A. absinthium extract probably demonstrated sleep-enhancing effects by regulating GABAergic system'[1].

[1] Rakhshandeh et al: Hypnotic Effect of A. absinthium Hydroalcoholic Extract in Pentobarbital-Treated Mice in Neurology Research International - 2021