Monnikskap

In Engeland noemen ze hem de wolfsbane, leopard's bane of women's bane. Als je dan weet dat ‘bane’ een oud Germaans woord is dat ooit ‘moordenaar’ betekende, dan snap je dat deze plant behoorlijk giftig is. De oude Grieken noemden de plant bewonderend ‘De Koningin der Vergiften’. We hebben het hier over de tot 1.50 meter hoge monnikskap (Aconitum Napellus) en het is inderdaad één van de giftigste planten die we kennen.

Hoe wij in Nederland aan de naam monnikskap zijn gekomen is wel duidelijk: de prachtige paarsige bloemen hebben de vorm van een hoofddeksel van een middeleeuwse monnik.
Omdat het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Aconitum, al in de tijd van de Oude Grieken werd gebruikt is de herkomst wat onduidelijk. De meest aannemelijke verklaring is dat het woord afkomstig is van het Griekse woord akon dat pijl betekende. Pijlpunten werden ooit met gif ingesmeerd. Als je door zo'n vijandelijke pijl werd geraakt, was je overlevingskans door het ontstaan van mogelijke infecties al niet hoog, maar die kans reduceerde zo ongeveer tot nul als je door een pijl werd geraakt, die ingesmeerd was met het gif van de monnikskap. Het tweede deel van zijn naam, napellus, is Latijn en komt van napus wat ‘tube’ of ‘pijp’ betekent en iets zegt over de vorm van de wortel.

Zoals gezegd is de plant dodelijk giftig. De bladeren en de wortel leveren het actieve ingrediënt, een alkaloïde met de naam aconitine. Slechts een paar minuten nadat je een onderdeel van de plant hebt binnengekregen beginnen de eerste symptomen zich al te openbaren. Er ontstaat eerst een brandend gevoel in de mond en een tinteling over het gehele lichaam. Vervolgens komt daar zweten, huiveren en een intens gevoel van kou bij. Bovendien wordt je misselijk, moet je overgeven, krijg je diarree en moet je kwijlen. Ten slotte raken je ledematen gevoelloos en wordt je ademhaling langzaam en oppervlakkig. De dood kan al na een minuut of twintig intreden.

En toch had men vroeger nog de moed om deze zo dodelijke plant te gebruiken in bepaalde geneesmiddelen. Een tinctuur of smeersel met monnikskap werd gebruikt om de klachten van reumatiek te verminderen omdat het werkte zoals Midalgan tegenwoordig werkt: het geeft een gevoel van warmte en het heeft een mild verdovend effect.

Maar de plant is zo giftig dat je zelfs op moet passen als je met een wondje aan je vinger in de tuin werkt. Slechts het wrijven van een blad op de onbeschermde beschadigde huid geeft al problemen.