Echte gamander

Regelmatig krijg ik mails van lezers van deze website die mij enigszins beschuldigend en gekscherend verklaren dat ze eigenlijk niet meer hun eigen tuin in durven omdat bijna alle planten gevaarlijk blijken te zijn. Ook zijn er mails die verklaren dat het allemaal wel meevalt omdat zij al jarenlang zonder problemen homeopathische middelen slikken die van die planten zijn bereid. Die laatsten snappen het dus niet: homeopathie is gewoon kwakzalverij.

Laten we eens een voorbeeld gaan bekijken en daarvoor kiezen we de echte gamander (Teucrium chamaedrys), een familielid van de valse salie (Teucrium scorodonia). Het is een dwergstruikje met liggende en vervolgens opstijgende uitlopers. De echte gamander is in het bezit van lichtroze bloemetjes die iets doen denken aan die van orchideën. Echte gamander heeft een areaal dat zich uitstrekt van de zuidelijke helft van Europa tot Nederland. Hier bevinden zich dus de meest noordelijke vindplaatsen en dat betekent direct dat hij hier vrij zeldzaam is. Hoewel alom gemeld wordt dat hij alleen in Limburg wordt aangetroffen is dit niet helemaal de waarheid want hij wordt ook iets noorderlijker aangetroffen.

[Foto: Franz Xavier]

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Teucrium, eert de eerste legendarische koning of stadhouder van het befaamde Troje, Teucer. Van Teucer is bekend dat hij zich bezig hield met medicinale planten. Het tweede deel, chamaedrys, is een combinatiewoord uit het Grieks: chamai is 'ter aarde' en drus is 'eik'. Samen betekent het woord dus zoiets als 'laag bij de grondse eik' en het verklaart de vorm van de bladeren.

In het verre verleden werd deze plant voor diverse kwalen ingezet. Hij zou de milt van allerhande problemen kunnen verlossen, zou kunnen helpen tegen overmatig zweten en zou kunnen helpen tegen nog talloze andere lichamelijke ongemakken. In de homeopathie wordt de echte gamander ingezet tegen verstoppingen (obstipatie), verminderde eetlust en vochtafdrijving.

Omdat homeopathie niet kan en zal werken (omdat de werkzame stof zodanig verdund is dat je alleen voor het water of de alcohol betalen moet) en van fytotherapie altijd ongewis is hoeveel werkzame stoffen er toevallig in het plantje zitten dat jij vandaag geplukt hebt is het van groot belang om te weten wat de potentiële negatieve effecten van de echte gamander kunnen zijn.

Welnu, ik hoop dat de gebruiker gesteld is op een werkzame lever omdat gebleken is dat de echte gemander bij voortdurend gebruik een mogelijke dodelijk leverprobleem kan opleveren. Bewezen is namelijk dat de in de echte gamander aanwezige gifstoffen, waaronder teucrin A - een furanoneoclerodane diterpeen - een acute hepatitis kunnen veroorzaken.

Zo zie je maar: het is beter om te weten dan om te geloven.