Narcis

Volgens de Griekse mythologie leefde er ooit een knappe jongeman met de naam Narcissus. Hij was zo knap dat er verschillende nimfen verliefd op hem werden. Toen hij hooghartig de liefde van de nimf Echo afwees (alleen haar stem bleef over toen zij van verdriet wegkwijnde), vonden de goden het welletjes en hij werd door de godin van de liefde bestraft met de liefde voor zijn eigen onbereikbaar geachte spiegelbeeld. Op een dag zag hij zijn gezicht in de weerspiegeling van het water van een bron en werd zo verliefd op zichzelf dat hij niet meer van zijn plaats kon komen. Hij stierf daar van ontbering en een prachtige bloem, ‘de bloem van de dood’, verscheen in zijn plaats. Die bloem kreeg de naam van die op zichzelf verliefde Narcissus: de narcis (Narcissus pseudonarcissus). Ook nu nog is een persoon met een narcistische persoonlijkheid iemand die nogal met zichzelf ingenomen is.
Een aardige legende, zo zou je denken, maar achter deze legende zit toch een kern van waarheid, omdat de bloemen en de bol van die ‘bloem des doods’ enkele behoorlijk giftige alkaloïden, waaronder narcitine en narcicysteïne, bevatten.

Het lijkt dat de wetenschappelijke naam Narcissus pseudonarcissus weinig verduidelijking behoeft, maar toch is het leerzaam om te weten dat het Griekse woord narkos (νάρκης) 'gevoelloosheid' of ‘verdoving’ betekende, waardoor de woorden 'narcis' en 'narcose' dezelfde oorsprong blijken te hebben.

In de Tweede Wereldoorlog en dan vooral in de zogenaamde Hongerwinter van 1944 op 1945 at men soms uit pure noodzaak bloembollen. Het waren vooral tulpenbollen die gekookt werden, maar er zijn verhalen dat men daarvoor ook wel eens narcisbollen heeft gebruikt. Dat was een bijzonder slecht idee omdat de genoemde alkaloïden zelfs na het koken van de bol nog hun giftige kracht behielden. De meest in het oog lopende effecten zijn maag- en darmkrampen, overgeven, misselijkheid, duizeligheid, beven en mogelijke diarree. Er zijn verschillende gevallen beschreven waarbij vergiftiging plaatsvond doordat men de narcisbollen per ongeluk aanzag voor uien. Ook vee wil nog wel eens narcisbollen in plaats van uien als wintervoer krijgen. Daarbij ontdekte men dat het gif erg snel werkte en dat zelfs een kleine hoeveelheid bollen al voor de negatieve gevolgen kon zorgen.

Toch werd vroeger van de narcis gemeend dat hij een bloedzuiverende werking had en het werd daarom voor de behandeling van wonden gebruikt[1]. Vooral bij het plaatselijk behandelen van brandwonden en de verwijdering van splinters had de zalf narcissimum, zoals deze genoemd werd, een goede naam.

[1] Lubbe et al: Seasonal accumulation of major alkaloids in organs of pharmaceutical crop Narcissus Carlton in Phytochemistry - 2013