Schaduwkruiskruid

Het schaduwkruiskruid (Senecio ovatus) houdt van beschaduwde plaatsen en die vindt deze soort voornamelijk in de bossen van Centraal Europa. Geen wonder dus dat ze hem in Engelstalige landen wood ragwort noemen. Toch lijkt deze soort zich in toenemende mate aan te passen aan andere omgevingen. Deze plant groeit in ons land op onbebouwde gronden, langs waterkanten en in het kreupelhout van rijke, schaduwrijke en vochtige bossen.

Schaduwkruiskruid kan kan een hoogte bereiken van 50 tot 150 centimeter, afhankelijk van de ondergrond. De haarloze stengels zijn rechtopstaand, gestreept, glad en vaak rossig van kleur. De soort heeft een tot tien centimeter ver kruipende wortelstok. De bladeren zijn langwerpig, lancetvormig en fijn getand. De bloemen zijn, zoals die van alle familieleden, lichtgeel van kleur. Het bloeiseizoen is van juli tot september, maar lijkt zich voortdurend uit te breiden: Het schaduwkruiskruid bloeit zowel vroeger als langer.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Senecio, is afgeleid van het Latijnse woord senex, dat 'oud' betekent en wordt hier gebruikt met de betekenis van 'grijsaard' als gevolg van het al snel zichtbaar wordende grijze vruchtpluis. Overigens is senex een doublet van 'senior' en dat woord is weer de bron van woorden als 'señor', 'signore', 'sir' and 'sire'. Het tweede deel, ovatus, is geleend van het Latijnse woord ovus ('ei') en beschrijft de vorm van de zaden.

Botanici geloven dat er twee ondersoorten bestaan: de reguliere vorm (Senecio ovatus ovatus) en de Alpine vorm (Senecio ovatus alpestris). Die laatste variant heeft zich gespecialiseerd in wat hoger geleden bossen.

Ook het schaduwkruiskruid is in het bezit van de zo giftige pyrrolizidine alkaloïden. Deze hebben het vooral op je lever gemunt en dat is een probleem omdat je er maar eentje in je lichaam hebt zitten. Je lever is een soort chemische fabriek die afvalstoffen probeert af te breken tot minder schadelijke producten. Denk aan alcohol. Zonder goedwerkende lever komt je gezondheid al heel snel in gevaar. De pyrrolizidine alkaloïden uit het schaduwkruiskruid belemmert de werking van een specifiek enzym (Cytochrome P450) dat de lever nodig heeft om kleine leverbeschadigingen te herstellen[1]. Zonder dat enzym gaat de gezondheid van je lever zienderogen achteruit.

De pyrrolizidine alkaloïden worden door de plant aangemaakt om vraatzuchtige planteneters op andere gedachten te brengen. Ze bevinden zich in alle delen van de plant. Alle delen? Jawel, ze zitten zelfs in het stuifmeel van het schaduwkruiskruid en dat levert weer een probleem op voor honing die daaruit gewonnen wordt[2].

[1] He et al: The key role of gut–liver axis in pyrrolizidine alkaloid-induced hepatotoxicity and enterotoxicity in Acta Pharmaceutica Sinica - 2021
[2] Boppré et al: Hepatotoxic pyrrolizidine alkaloids in pollen and drying-related implications for commercial processing of bee pollen in Journal of Agricultural and Food Chemistry - 2008