California false hellebore (of Californische nieswortel)

Ik geef direct toe dat de plant die in de Verenigde Staten bekend staat onder de namen California corn lily, white of California false hellebore (Veratrum californicum), hier geen Nederlandse benaming heeft. Maar omdat familieleden in Nederland bekend staan als nieswortels leek het me aannemelijk om hem Californische nieswortel te gaan noemen. Voelt hij zich direct thuis binnen de hele familie.

De Californische nieswortel is uiteraard niet slechts inheems in de Amerkaanse staat Californië, maar zo'n beetje in het gehele westelijke deel van dat grote land. Van de koude noordelijke provincie Washington tot de woestijnen van noordelijk Mexico.

Deze soort kan uitgroeien tot een plant van een tot twee meter hoog met een rechtopstaande, onvertakte, zwaar bebladerde stengel die doet denken aan een maïsstengel. De beaderde, heldergroene bladeren kunnen meer dan 30 centimeter lang worden. De Californische nieswortel geeft de voorkeur aan vrij vochtige grond en kan grote stukken land bedekken in dichte opstanden in de buurt van beekjes of in natte weiden. Vele centimeter-brede bloemen clusteren langs de vaak vertakte bovenkant van de stevige stengel.

Populaties van de Californische nieswortel bloeien in de meeste jaren weinig, maar in sommige jaren bloeien ze allemaal synchroon. De soort bloeit meestal tijdens de midzomer van juli tot augustus.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Veratrum, is een combinatiewoord uit het Latijn: vere (‘echt’) en atrum (‘donker’) en duidt dan op de bijna zwarte wortel. Het tweede deel, californicum, beschrijft de belangrijkste vindplaats van deze soort.

Nu hadden we met zijn Nederlandse familielid, de witte nieswortel (Veratrum album), al vastgesteld dat deze dodelijk giftig was en de Californische nieswortel doet daar niet voor onder. Deze soort is een bron van een paar alkaloïden met de prozaïsche namen jervine, muldamine en cyclopamine. Dat zijn zogenaamde teratogene stoffen, wat betekent dat ze afwijkingen bij een foetus veroorzaken als de moeder tijdens de zwangerschap met een van deze stoffen in aanraking komt. Het woord 'teratogeen' is van Oud-Griekse herkomst, waarbij téras (τέρας) 'monster' betekende en génna (γέννᾰ) 'voortbrengen'.

Mocht je willen weten wat voor geboortedefecten kunnen optreden, dan moet je denken aan holoprosencefalie (HPE), waarbij de hersenen van de baby zich tijdens de zwangerschap (niet) helemaal hebben verdeeld in een linker- en een rechter hersenhelft. Bij ernstige vormen van HPE sterven kinderen meestal voor of kort na de geboorte. Ook cyclopie komt voor. Dat is een aandoening waarbij kinderen geboren worden met één oog en ook deze kinderen sterven kort voor of na de geboorte.

Niet alleen voor mensen, maar ook voor grazend vee levert de Californische nieswortel vergelijkbare problemen op.