Zink Engels gras

In Nederland komt Engels gras (Armeria maritima) vooral voor op kalkrijke bodems en dat betekent dat we deze soort voornamelijk in duinlandschappen aan zullen treffen. Het is een compacte, groenblijvende vaste plant die in lage pollen groeit en met lange stengels omhoog groeit, waarop felroze, paarse, witte of rode bloemen bloeien. Engels gras kunnen we over het hele noordelijk halfrond aantreffen, al onderscheiden botanici een zestal nauwelijks van elkaar te onderscheiden ondersoorten. We hebben de maritieme versie Engels gras hier beschreven.

Engels gras is behoorlijk zouttolerant, wat tevens betekent dat we hem langs snelwegen zullen aantreffen. Daar wordt in de wintermaanden voldoende zout gestrooid om een levensvatbare habitat voor Engels gras te vormen.

Maar er bestaat ook een ondersoort van het Engels gras dat zich heeft aangepast aan met zink, lood en cadmium vervuilde bodems: zink Engels gras (Armeria maritima halleri). Deze variant van Engels gras heeft een aantal strategieën ontwikkeld om in deze met zware metalen vervuilde bodems te overleven[1]. Zink Engels gras kan namelijk zware metalen vasthouden in het wortelstelsel en de plant kan deze metalen transporteren naar die delen van de plant waar ze geen schade kunnen aanrichten, zoals de oudste bladeren. Die zullen verwelken en afvallen. Maar, zoals de kustvariant teveel opgenomen zout kan 'uitzweten' via speciale klieren, kan de zinkvariant ook zware metalen 'uitzweten'.

De zinkvorm van Engels gras verschilt in morfologie van de kustvorm, door het bredere blad en de langere stelen van de bloeiwijze. De plant is meerjarig en vormt rozetten en is bij uitstek lichtminnend. Bloeitijd is gewoonlijk van mei tot en met juli. Een deel van de bloemen ontwikkelt ‘lege’ vruchtjes, waardoor zaadzetting niet maximaal is. Hierdoor wordt hervestiging wellicht bemoeilijkt.

Zink Engels gras is vermoedelijk uitgestorven in Nederland. De laatste melding was er eentje uit 1983. In het Geuldal nabij de Belgische plaats Plombières (of Bleiberg) is de Zink Engels gras nog vrij algemeen. Ook in het oostelijk Maasdistrict, in de omgeving van Liége (of Luik), in het bekken van de Vesdre, kan Zink Engels gras woorden aangetroffen. Ook en in de omgeving van de Duitse plaats Aken is deze ondersoort nog aan te treffen.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Armeria, is volgens iedereen afgeleid van een oude Latijnse naam voor Dianthus, een plant waar Engels gras op lijkt en waar de anjer (Dianthus caryophyllus) het meest bekende familielid is. Maar wat betekent Armeria dan, zo luidt de terechte vraag. Die vraag wordt door niemand beantwoord. Armeria is afgeleid van het Latijnse arma, wat meestal 'wapen' (denk: army of Armada) betekent, maar soms ook 'samenvoegen'. De soort bloeit in een bolvorm. Het tweede deel, maritima, is te herleiden tot mare ('zee'). Het derde deel, halleri, vernoemt Albrecht von Haller (1708-1777), ook bekend als Albertus de Haller. Hij was een Zwitserse anatoom, naturalist en dichter. Van Haller wordt soms gemeld dat hij 'de vader van de moderne fysiologie' was.

Zink Engels gras is nogal veelzijdig, want deze ondersoort heeft ook nog eens een grote kopertolerantie. Dus ook op met koper vervuilde grond kan Zink Engels gras gedijen.

[1] Małgorzata Wierzbicka et al: Micro-Evolutionary Processes in Armeria maritima at Metalliferous Sites in International Journal of Molecular Sciences – 2023. Zie hier.