Wilde liguster

De wilde liguster (Ligustrum vulgare) is een lage heester, die omstreeks het begin van de zomer bloeit met kleine witte en trosvormige bloemen, die een sterke, weezoete geur verspreiden. Oorspronkelijk is hij inheems in de zuidelijke helft van Europa, maar hij lijkt hij zich al in de 17de eeuw in Nederland te hebben gevestigd.
Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, ligustrum, is weer zo’n naam waar taalkundigen zich er met een Jantje-van-leiden hebben afgemaakt. Zij claimen gemakszuchtig dat het de Latijnse naam voor die plant is. Graven we echter iets dieper dan ontdekken we dat het woord vermoedelijk afgeleid is van het Oudgriekse woord Lígus (Λίγυς), wat mogelijk verwijst naar de provincie Ligurië in Italië. Om het nog ingewikkelder te maken werd in de Middeleeuwen met Ligustrum niet de liguster, maar de sleutelbloem (Primula spp.) bedoeld. Gelukkig is het tweede deel, vulgare, gemakkelijker te verklaren: het betekent ‘gewoon’ of ‘gewone’.

Uit de bast is een gele verfstof te winnen en uit de vruchten blauw-groene verfstof, terwijl uit de vruchten ook nog een zwarte kleurstof gewonnen kan worden voor de fabricage van inkt. Het hout is een bron voor houtskool en de buigzame jonge twijgjes kunnen voor het maken van manden worden ingezet. Een handige struik dus.

De bladeren en de bessen zijn de meest giftige delen van de wilde liguster als gevolg van de aanwezigheid van een mix van alkaloïden, zoals het bittere ligustrine (ook ligustron genoemd), liguline, syringine en syringopricrin. De verschijnselen die optreden bij het binnenkrijgen van de giftige delen zijn maagpijnen, misselijkheid, overgeven, hoofdpijnen, algemeen gevoel van zwakheid, zwakke polsslag, koude en klamme huid, verwijde pupillen, stuipen, bloedsomloopstoornissen en verlammingsverschijnselen. Er bestaan meldingen dat schapen zijn overleden als gevolg van het grazen in de buurt van een ligusterhaag. En dat is niet het enige vervelende omdat de plant ook nog eens furocoumarines bevat en die veroorzaken, onder invloed van zonlicht, bij de mens vervelende huidirritaties met blaren en dermatitis.

En toch, zoals we steeds weer hebben ontdekt, gebruikte men de plant als een volksmedicijn tegen een aantal kwalen. Spoelen met een aftreksel van de wilde liguster zou moeten helpen bij pijnlijke aften in de mond en een zere keel. Ook werd het ingezet tegen wat nu een candida-infectie heet: schimmelinfecties die bijvoorbeeld bij kinderen soms witte plekjes in de mond (spruw) of luieruitslag veroorzaken.

Ondertussen doet men wetenschappelijk onderzoek om te kijken of de giftige stoffen van de wilde liguster ook ingezet kunnen worden voor de bestrijding van bepaalde ziektebeelden. Een onderzoek lijkt aan te tonen dat een aftreksel mogelijk een positief effect heeft bij pancreatitis, een zeer pijnlijke ontsteking van je alvleesklier waar nogal wat mensen aan overlijden[1]. Toch zou ik voorlopig nog maar meer waarde hechten aan de mening van je behandelend artsen.

[1] Zhang et al: Activity of Ligustrum vulgare L extracts against acute pancreatitis in murine models by regulation of p38 MAPK and NF-κB signaling pathways in Saudi Journal of Biological Sciences - 2022.