Gifsumak

Het oorspronkelijke leefgebied van de gifsumak (Rhus radicans) zijn de landen die rondom de Stille Oceaan liggen, waaronder Noord Amerika, Japan en China. De plant is onbedoeld in de rest van de wereld geïntroduceerd en is daar soms verwilderd. Dat is dus geen goed idee geweest, zoals hieronder zal blijken. Een naam als gifsumak doet immers niet veel goeds vermoeden. In Engelstalige landen is het al niet veel beter en wordt de plant poison ivy (giftige klimop) genoemd.

Bij het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Rhus, maken de geleerden zich er wat gemakkelijk vanaf: ze menen dat het simpelweg de naam van de gifsumak was in het oude Griekenland. Een goede verklaring zou echter kunnen zijn dat Rhus afkomstig is vanuit het Oudgriekse woord rhéō (ῥέω), dat 'stromen' betekende en de kruipende manier van groeien beschreef. Het tweede deel, radicans, betekent ‘wortelschietend’ komt uit het Latijn en verklaart dat de plant zijn wortel (‘radix’) schiet vanuit de stam. Het woord ‘sumak’ is geleend uit het Arabisch, waar summaq (‘rood’) betekende.

Het giftigheid van de gifsumak wordt veroorzaakt door de etherische olie urushiol. De naam is afgeleid van urushi, het Japanse woord voor het sap van een direct familielid van de gifsumak, de Japanse lakboom (Rhus vernicifera) of kiurushi, dat gebruikt wordt voor Japans lakwerk. Het gif zorgt voor een ernstige allergische reactie van de menselijke huid. Hoewel 15% tot 30% van de mensen de eerste keer geen reactie zal vertonen, zullen de meeste behoorlijk gevoelig worden wanneer ze meerdere malen met het goedje in aanraking komen. Urushiol bindt zichzelf aan de huid waar het een vreselijke jeuk gaat veroorzaken die al snel in een vuurrood gekleurde ontsteking overgaat. Daarbij ontstaan ook puisten waaruit kleurloos vocht zal stromen. Uiteindelijk kan het zelfs uitmonden in een potentieel dodelijke anafylaxie, een ernstige en snelle systemische allergische reactie. Van een onbehandelde huiduitslag kun je weken last blijven houden.

Wanneer men probeert om die gifsumak uit de tuin te verwijderen steek het tuinafval dan niet in de fik. Als je de rook inhaleert dan zal er een allergische reactie in het longweefsel kunnen ontstaan met een ontzettende pijn en mogelijk fataal aflopende ademhalingsproblemen. De urushiol olie kan jaren actief blijven en dus kan zelfs het opruimen van dode bladeren al tot problemen leiden.

Mensen, die gevoelig zijn voor de gifsumak, kunnen een soortgelijke huiduitslag krijgen wanneer ze in aanraking met sappige mango’s komen. Ze behoren namelijk tot dezelfde familie.