Grote doornappel

Ooit groeide de grote doornappel (Datura ferox) vermoedelijk alleen in zuidoost-China. Deze versie is een broertje van onze 'inheemse' doornappel (Datura stramonium), maar onderscheidt zich doordat de plant een stuk groter is. De grote doornappel is een plant die tot een meter hoog kan opgroeien. Zijn dikke stengel kan ietwat roodpaars van kleur zijn. Het meest opvallende aan deze soort zijn de grote en onregelmatig gevormde bladeren die bedekt zijn met zacht donsachtige haartjes. De geel-witte bloemen zijn, zoals alle soorten binnen de Datura's en de gerelateerde Brugmansia's trompetvormig.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Datura, is terug te voeren op het Sanskriet, een oude Indiase taal, waar het woord dhattura werd gebruikt voor een direct familielid van de doornappel, de engelentrompet (Datura metel). De oorsprong van het tweede deel van de naam, ferox, is afgeleid van het Latijn en betekent 'woest'. We herkennen het woord zelfs nog in het hedendaagse Engelse woord ferocious ('woest' of 'wild'). In de Engelse taal wordt de grote doornappel ook wel fierce thornapple ('woeste doornappel') genoemd en de reden daarvoor zijn de enorme stekels op het rijpe fruit.

[Foto: Nova]

Alle delen van de grote doornappel zijn dodelijk giftig als gevolg van levensgevaarlijke waarden aan tropane alkaloïden, voornamelijk hyoscyamine en scopolamine (ook bekend als hyoscine). Er bestaan enkele verschillen voor wat betreft de aanwezigheid van de giftige stoffen in de doornappel en de grote doornappel: in de doornappel zit meer hyoscyamine dan scopolamine, terwijl het bij de grote doornappel net andersom is.

Het ligt in de natuur van de mens om dodelijk giftige planten in te zetten als medicijn tegen verschillende ziektebeelden. Dat is ook bij de grote doornappel het geval geweest. Chinese kruidenmedicijnen met daarin delen van de grote doornappel zijn eeuwenlang met weinig succes ingenomen om zaken als astma, chronische bronchitis, pijn en zelfs griepsymptomen te behandelen.

De (gewone) doornappel stamt oorspronkelijk uit de Nieuwe Wereld: van Mexico tot Zuidoost-Canada, terwijl de Grote doornappel uit China stamt. Het is ook een bewijs dat beide continenten ooit met elkaar in verbinding moeten hebben gestaan. Beide soorten zijn behoorlijk reislustig en worden in veel landen inmiddels gezien als een lastig te bestrijden onkruid. In enkele landen is de handel in de grote doornappel al aan banden gelegd. In ons land is deze gevaarlijke soort nog een zeldzame verschijning, maar dat maakt hem misschien wel nog gevaarlijker.