Rhododendron

Wereldwijd komen zo’n 700 verschillende soorten rhododendrons voor. We kunnen ze aantreffen vanaf de bijna permanent bevroren bodem van Siberië tot aan in bomen groeiende soorten in tropisch Nieuw Guinea. Sommigen blijven erg klein en worden soms niet groter dan een 15 centimeter, terwijl andere wilde rhododendrons tot bomen van wel 20 meter hoog kunnen uitgroeien. Zowel bloemen als blad van sommige rhododendrons geuren buitengewoon verfijnd. De (pontische) rhodondrendron (Rhododendron ponticum) is inheems in zuidelijk Europa, maar wordt hier veel aangeplant vanwege zijn mooie bloemen.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, ‘Rhododendron’, is een combinatiewoord uit het Oudgrieks: from rhódon (ῥόδον) betekent 'roos' en déndron (δένδρον) is 'boom'. Samengeplakt is de betekenis dus ‘rozenboom’ en daarmee wordt de gelijkenis van de bloem verbeeld. Voor het tweede deel, ponticum, duiken we even de geschiedenis in. Met het woord póntos (πόντος) wordt in het Oudgrieks ‘zee’ bedoeld, maar meer in het bijzonder werden daarmee de gebieden ten zuiden van de Zwarte Zee aangeduid. Het is dus een plaatsaanduiding van de vermoedelijke oorspronkelijke groeiplaats van deze rhododendronsoort.

De nectar van de pontische rhododendron is zeer giftig door de daarin voorkomende grayanotoxinen, waaronder andromedotoxine. Vergiftigingsverschijnselen treden op tot twee uur na het eten van de honing en uiten zich in kwijlen, tranende ogen en een loopneus, tintelingen in vingers en tenen, hoofdpijn, misselijkheid, overgeven, maagpijnen, het afnemen van de hartslag tot 50 slagen per minuut, verlies van energie en een algeheel gevoel van zwakte, depressie, diarree, en bij een ernstige vergiftiging zelfs tot problemen met de ademhaling, bewusteloosheid, voortschrijdende verlamming van armen en benen en coma.

Van geiten wordt zelfs gemeld dat ze zo verschrikkelijk heftig moeten overgeven bij een rhododrendonvergiftig dat alles in een straal van 5 meter bedekt kan zijn met groene slijm. Ik vermoed dat ook mensen zeer heftig zullen moeten braken. Het voordeel is echter dat het menselijk lichaam wel in staat is om de gifstoffen redelijk snel af te breken, maar de problemen zullen toch wel een uur of zes aanhouden. Dat alleen van de honing de vergiftigingsverschijnselen beschreven worden is vrij logisch omdat de genoemde andromedotoxine ook een terpeen is en daarvan is bekend dat deze een brandend gevoel in de mond geven. Daardoor zullen mensen en dieren het wel nalaten om er veel van te gaan eten.

In het oude Griekenland was honing een belangrijke manier om etenswaren en dranken te zoeten. Het verhaal gaat dat in het jaar 400 voor Christus zo’n 10.000 Griekse soldaten om het leven kwamen door het langdurig gebruik van rhododrendonhoning.