Lobelia

De Lobelia (Lobelia erinus) is voor tuinliefhebbers een enorm populaire plant omdat hij een heel lange tijd bloemen oplevert. Het is een soortenrijk geslacht waarvan er zelfs eentje in het wild in Nederland voorkomt en dat is de zeldzame waterlobelia (Lobelia dortmanna), een vaste waterplant.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Lobelia, vernoemt de in zijn eigen tijd wereldberoemde plantkundige en arts Matthias de Lobel (1538-1616). Het tweede deel, erinus, is het slachtoffer van het nadeel van het internet: iedereen schrijft elkaar steeds maar na en daardoor wordt de waarheid soms uit het oog verloren. Van erinus wordt namelijk gezegd dat het de naam was van een basilicum-achtig plantje in de Griekse oudheid. Er wordt gemakshalve bij deze uitleg vergeten te vertellen dat Erinus een wraakgodin was waarvan de naam via orī́nō (ὀρῑ́νω) 'opwekken van woede' betekende en dat soort benamingen komen we vaker tegen bij planten die een giftige schaduwzijde bezitten.

Van de lobelia is bekend dat ze minimaal een veertiewat gelige olie, die naar tabak ruikt en smaakt. Dat is ook niet zo verwonderlijk omdat het een pyridine-alkaloïde blijkt te zijn en die worden ook in de groep planten aangetroffen waartoe ook de tabaksplant behoort. De lobeline is echter wat minder krachtig en minder verslavend als nicotine, maar het wordt daarom wel door inheemse volkeren gebruikt als plantaardig middel om te proberen met roken te stoppen. Al zijn over het succes daarvan de meningen behoorlijk verdeeld. Dat de plant in Engelstalige landen ook wel vomitwort of pukeweed (‘overgeefwortel’ of ‘overgeefkruid’) wordt genoemd is ook al niet een goed teken. Een recent Duits onderzoek kwam tot de conclusie dat ‘lobeline niet kon worden aanbevolen’ als behandeling voor het stoppen met roken.

Van de lobelia wordt gedacht dat het een stimulant voor het ademhalingssysteem zou zijn en bovendien een algemeen werkende rustgever. Dit is natuurlijk een wat ongebruikelijke combinatie met als gevolg dat het in de geneeskunst (niet: geneeskunde) voor een scala aan gezondheidklachten werd toegepast. Problemen met de longen, zoals astma, bronchitis, kuchelen, longontsteking, gewone verkoudheden en griep konden zogenaamd met de lobelia worden aangepakt.

Lobeline staat tegenwoordig wel in de belangstelling van wetenschappers omdat het in de hersenen mogelijk de werking van de neurotransmitter dopamine zou blokkeren en dat zou handig zijn bij de behandeling van drugsverslavingen omdat bepaalde drugs extra dopamine aanmaken. Bovendien ben je dan direct van je eventuele wormen en de geslachtsziekte syfilis af want daarvoor gebruikten Indianen het vroeger ook al.