Rivierkruiskruid

Je zou denken dat we met duinkruiskruid, jacobskruiskruid, klein kruiskruid en zilverkruiskruid wel genoeg soorten kruiskruidigen in onze natuur hebben. Maar nee, Moeder Natuur heeft er persoonlijk voor gezorgd dat rivierkruiskruid (Senecio fluviatilis) in ons land is opgedoken. Het verspreidingsgebied van deze soort loopt van West-Europa tot Siberië, wat dus een behoorlijk groot areaal is. In Nederland is de soort regionaal zeer zeldzaam, maar is vrij algemeen in het westelijke rivierengebied: Zuid-Holland, Utrecht, langs de Ijssel en het Ijsselmeer en in de Betuwe. In Zuid-Limburg wordt de soort langs de Geul aangetroffen. Het lijkt me niet onzinnig om te denken dat de zaadjes zich met het vliedende water van diverse riveren hebben mee laten voeren.

Rivierkruiskruid is een 90 tot 150 centimeter hoge, overblijvende, kruidachtige plant uit de composietenfamilie (Asteraceae). De rechtopgaande stengel groeit vanuit een wortelstok met lange uitlopers en is alleen boven het midden vertakt. De plant groeit met elliptische tot eironde en lancetvormige, getande bladeren. Rivierkruiskruid bloeit in augustus en september met gele bloemen.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Senecio, is afgeleid van het Latijnse woord senex, dat 'oud' betekent en wordt hier gebruikt met de betekenis van 'grijsaard' als gevolg van het al snel zichtbaar wordende grijze vruchtpluis. Het tweede deel, fluviatilis, is ook al afkomstig uit het Latijn: fluvius betekent 'rivier' of 'stroom'. Sommigen denken dat het Waddeneiland Vlieland zijn aan dit Romeinse woord te danken heeft, al is het vreemd dat de Vliestroom, het water tussen Vlieland en Terschelling, dan vertaald kan worden als 'stroomstroom'.

Ook dit familielid van de kruiskruiden is weer giftig als gevolg van pyrrolizidine-alkaloïden. Dat zijn toxines die de plant aanmaakt ter verdediging tegen vraatzucht van knaagdieren. Nu zijn wij natuurlijk geen knaagdieren, maar het effect van pyrrolizidine-alkaloïden op het menselijk lichaam is nagenoeg hetzelfde. Ben je zo onfortuinlijk om rivierkruiskruidbladeren op te eten dan kun je, afhankelijk van de hoeveelheid, rekenen op leverschade en leverkanker.

Ha, zo hoor ik je denken, ik zal toch niet zo dwaas zijn om van zo'n plant te gaan snoepen? Nee, je zult het misschien niet bewust gaan doen, maar de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit ontdekt zo af en toe gezonde salademengels of kruidenthee waarin per ongeluk bladeren van een kruiskruid terecht zijn gekomen. Knabbel je heerlijk gezond aan je salade of drink je heerlijke Ayurvedische kruidenthee en dan wordt je de volgende dag wakker aan het dialyse-apparaat.