Sagopalm (of Varenpalm)

Nog niet zo heel veel jaar geleden was sago (of palmmeel) het basisvoedsel van veel Polynesiërs. Tegenwoordig is er wel op ieder eiland in de Stille Zuidzee een fastfoodrestaurant gevestigd met als gevolg dat op veel eilandstaatjes mensen wonen met extreem veel overgewicht. Sago bestaat voornamelijk uit koolhydraten, terwijl eiwitten, vetten en vitamines nauwelijks aanwezig zijn. Gelukkig werden etenswaren, gemaakt van sago, aangevuld met vis, zodat toch een gezond voedingspatroon bestond. 

Sago wordt gewonnen uit het merg (of de kern) van een aantal palmboomsoorten, die allemaal de naam sagopalm dragen. De bekendste daarvan is de Metroxylon sagu. In Nederland wordt de Cycas revoluta onder de naam sagopalm of varenpalm verkocht als kamerplant. Weliswaar kan sago uit deze plant gewonnen worden, maar het is geen palm, al lijkt deze soort er wel wat op.

De sagopalm (of varenpalm) heeft een kroon van glanzende, donkergroene bladeren op een dikke ruige stam die een doorsnede heeft van zo'n 20 centimeter. In het wild kan de stam van deze soort een hoogte bereiken van wel zes meter, al heeft hij daar wel 100 jaar voor nodig. Getemd in een pot is het een decoratieve plant die ook in Nederland veelvuldig verkocht wordt.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Cycas, is via een omweg afkomstig van het Oudgriekse koikas (κουκας), wat 'palmbomen' heeft betekend. Het tweede deel, revoluta, is een Latijns woord waarin we het woord 'revolutie' herkennen. Oorspronkelijk betekende het woord 'terugrollen' of 'terugbrengen (van de oude situatie)'. Het beschrijft de vorm van de bladeren.

Zoals gezegd is het mogelijk om sago uit deze plant te winnen, maar de Polynesiërs hebben al lang geleden ontdekt dat het niet zo eenvoudig was om die te winnen. De hele plant is namelijk extreem giftig en het merg dient vele malen gewassen te worden voordat het ook maar een beetje veilig te consumeren is.

De giftigheid van de sagocycade is het gevolg van de aanwezigheid van de neurotoxines cycasine en β-Methylamino-l-alanine (BMAA). Cycacine is bovendien kankerverwekkend. De gevolgen van onbedoeld eten van delen van deze plant (door mens of dier) zijn overgeven, diarree, gevoel van zwakte, toevallen en onomkeerbare leverschade. BMAA speelt een negatieve rol bij diverse neurodegeneratieve aandoeningen, waaronder de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson.

Zelfs afgevallen bladeren zijn niet ongevaarlijk. Dieren, die onverhoopt die bladeren eten krijgen ook problemen met hun lever, nieren, ingewanden en hersenen. Die hersenschade zorgt bovendien voor een kenmerkende verlamming van de achterpoten, een ziektebeeld dat de Zamia stagger wordt genoemd. Uiteindelijk zal het dier na een lijdensweg van (soms) een jaar sterven.

Kortom: niet echt een gezellig plantje voor op je vensterbank.