Zwarte Engbloem

Met een naam als zwarte engbloem (Vincetoxicum nigrum) weet je al dat deze plant geen goed nieuws zal opleveren. Dat klopt, want deze soort staat bekend als een zeer giftige klimplant. Toch is niet alleen de bloem eng, maar huist het gif in de hele plant. De zwarte engbloem is inheems in Italië, Frankrijk, Portugal en Spanje, maar komt ook hier regelmatig voor.

De plant is windend en wordt tot 2,5 meter hoog. Hij heeft tot 10 centimeter lange bladeren. Deze soort vormt wortelstokken (rizomen). De zwarte engbloem bloeit in Nederland van mei tot augustus met diep paarszwarte bloemen, die ruiken naar rottend fruit. Vandaar natuurlijk de naam 'engbloem'. De zaden zijn voorzien van een haarkuif en worden door de wind verspreid. De zwarte engbloem komt In Nederland voor op droge, kalkrijke grond in duinstruikgewas.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Vincetoxicum, is een combinatiewoord uit het Latijn, waar vincere vertaald kan worden als 'overwinnen' of 'te bovenkomen', terwijl toxicum 'gif' betekent. Samen is dat dus 'overwinnen van gif' ofwel 'tegengif'. Het tweede deel, nigrum, komt van het Latijnse niger, wat 'zwart' betekent.

De hele plant, maar vooral de wortel, is zeer giftig als gevolg van de aanwezigheid van vincetoxine (een alkaloïde). Mocht je zo ongelukkig zijn om (delen van) de zwarte engbloem op te eten, reken dan op extreme speekselvorming, braken, diarree, stuiptrekkingen, ademstilstand en verlamming van spieren. Uiteindelijk kan de dood een voortijdig einde betekenen van je leven.

Natuurlijk zijn er sukkels die denken dat een aftreksel van de zwarte engbloem kan werken tegen slangebeten en rabiës. Bovendien zou een kruidenthee helpen tegen stress, angstgevoelens en zou die drank het 'vetmetabolisme reguleren'.

Uiteraard heeft de zwarte engbloem zijn giftigheid niet ontwikkeld om mensen te vergiftigen, maar om zichzelf te beschermen tegen vraatzucht van planteneters. Maar dat is slechts 'stap één' van de biologische oorlogvoering van deze plant. De zwarte engbloem heeft namelijk nog een slimme methode ontwikkeld om zich te handhaven. De wortels en de zaden scheiden tylophorine af en daarvan is bekend dat het werkzaam is tegen schimmels, bacteriën en amoebes. Het gevolg is dat de omgeving van de wortelen en wortelende zaden steriel wordt, omdat er geen bodemleven meer kan overleven. Omdat vrijwel alle planten in symbiose leven met schimmels of bacterien, overleeft niets. En dus heeft de zwarte engbloem het rijk alleen en kan daardoor snel hele stukken land overwoekeren.

In Nederland proberen beheerders de plant te bestrijden door te maaien voordat de zaaddozen gemaakt zijn. Daarnaast is er in 2011 een experiment gestart met het bedekken van de zwarte engbloem met donker zeil, zodat de planten geen zonlicht krijgen en afsterven. Hoopt men.

De zwarte engbloem is vermoedelijk ingevoerd als zaad, verstopt in voer voor fazanten. Ondanks zijn negatieve impact is het echter nog steeds mogelijk om zaad of planten te kopen.