Amaryllis

Het lijkt bijna het perfecte cadeau: een prachtige amaryllis (Amaryllis belladonna) in een mooie glazen vaas. Maar, zoals meestal het geval is in deze imperfecte wereld: vrijwel alles heeft ook een duistere kant.
Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Amaryllis, is allereerst de naam van een mooie herderin die, volgens een legende, haar eigen hart doorboorde om zo een nieuwe bloem te creëren voor haar onbereikbare liefde: de herder waarvan ze zo verschrikkelijk veel hield, maar die alleen oog had voor bloemen. Vervolgens is de naam afgeleid van het Oudgriekse woord amarússō (ἀμαρύσσω), wat zoiets als ‘sprankelend’ betekent. Het tweede deel, belladonna, betekent ‘mooie dame’ in het Latijn en dat duidt op het oude schoonheidsideaal dat mensen verwijde pupillen mooi vonden. Ze druppelden een aftreksel van de plant in hun ogen, die daardoor vergrootten.

Dat de amaryllis is staat was om pupillen te vergroten wijst al op een bepaalde giftigheid en dat vermoeden is helemaal juist. De belangrijkste giftige stof is de alkaloïde lycorine, al worden ook enkele daaraan gerelateerde alkaloïden in kleine hoeveelheden aangetroffen. Het eten van de bol heeft in het verleden wel mensen vergiftigd, maar eigenlijk is het zeer onverstandig om alle delen van de plant onderdeel van je dieet te maken. Tenzij je op een onverantwoordelijke en spectaculaire manier wilt proberen af te vallen want dan zijn de gevolgen: overgeven, diarree, maag- en darmkrampen, anorexia, depressie en oncontroleerbare spiertrillingen.

De amaryllis is afkomstig uit het zuidelijk deel van Afrika en zijn verspreiding verloopt parallel aan de slavenhandel omdat de bol van de amaryllis met dezelfde schepen als de slaven naar de nieuwe wereld werd vervoerd. Slavenhandelaars lieten de plant graag rondom de landhuizen op hun plantages aanplanten.

De plant zelf heeft natuurlijk een wat kale stengel met uitstaande bladeren. Die naakte aanblik heeft hem in Noord-Amerika de naam ‘naked lady’ (‘naakte vrouw’) opgeleverd. In de rest van de wereld wordt die kale stengel vaak in verband gebracht met de staf van Josef. Een legende vertelt dat er een goede echtgenoot voor Maria moest worden gezocht en dat Josef behoorlijk wat indruk maakte toen er plots een bloem aan het einde van zijn staf bloeide. Natuurlijk speelde hij een beetje vals door daarvoor een stengel van de amaryllis te gebruiken, maar in oorlog en liefde is alles geoorloofd. In het Portugees heet de amaryllis nog steeds de bordão de São Jose ofwel de ‘staf van Sint Josef’.

Normaal gesproken is de amaryllis een plant die het einde van de zomer aankondigt, maar in Nederland is hij door moderne kweekmethodes vanaf september tot april te koop.