Oleander

Appearances deceive, zeggen de Engelsen. En dat is zeker het geval met de oleander (Nerium oleander). Hij ziet er leuk uit, maar dat leuke uiterlijk verbergt een dodelijk giftige plant. De oleander is een altijdgroene struik. In Europa heeft de plant zijn oorspronkelijke leefgebied in de warmere landen rondom de Middellandse Zee. Hij kan daar gemakkelijk uitgroeien tot een forse boom van een meter of zes.

In Nederland is de oleander een typische kuipplant. De reden daarvan is dat hij niet goed tegen nachtvorst kan. Dit is dus het moment dat je als tuineigenaar met die loodzware kuipen moet gaan slepen om mogelijke vorstschade te beperken. Zoek voor de struik een koele en goed geventileerde overwinteringsplaats uit, waar veel licht binnenvalt.
De wetenschappelijke naam is een beetje een rommeltje. Het eerste deel, Nerium, komt van het Griekse woord nerion dat zelf weer gebaseerd is op het oudere neros en dat betekende ‘nat’. Het vertelt ons iets over de standplaats waar hij vaak in de natuur werd aangetroffen. Het tweede deel, oleander, is een samentrekking van het woord olea (olijf) en het Griekse andreios wat mannelijk of krachtig betekent. De oleander is echter geen familie van de olijf.

Zoals gezegd is de plant giftig. En niet zo’n beetje ook. Alle delen van de plant zijn zo giftig dat hij met de nodige voorzichtigheid benaderd hoort te worden. Zelfs het water, dat na het bewateren of besproeien uit de pot druppelt is giftig. Gooi je hem op de brandstapel dan is zelfs de rook nog giftig.

De plant bevat glucosiden (neriïne en oleandrine) en die veroorzaken ernstige maag- en darmontstekingen, misselijkheid, braken, diarree, hartritmestoornissen (verlaging van de hartslag of abnormale hartritmepatronen), hartfalen en de dood. Door zijn giftigheid werd de plant vroeger zelfs als rattengif en insecticide gebruikt.

Toch zijn onze voorouders erin geslaagd om uit al die nadelige eigenschappen wat voordelen te destilleren. Een papje van de bladeren werd ooit toegepast voor vervelende en pijnlijke zweren aan het (ahum) ‘mannelijk voortplantingsorgaan’. Bovendien kon er een olie uit de wortels worden geperst, die gebruikt werd voor de behandeling van lepra en schilferige huidziektes. Van de hele plant wordt tegenwoordig aangenomen dat hij kan werken tegen bepaalde vormen van kanker, zoals borstkanker en prostaatkanker. Maar men heeft het nog niet aangedurfd om de plant op mensen te testen. Ook dat zegt wel iets over zijn giftigheid.

Het is daarom letterlijk en figuurlijk geen katje om zonder handschoenen aan te pakken. Doe dus altijd werkhandschoenen aan als je met de oleander aan de slag gaat.